Ta strona używa plików „cookies”, dzięki którym może działać lepiej. Aby się dowiedzieć więcej o technologii „cookies”, proszę kliknąć tutaj: Polityka prywatności NBP. Aby móc przeglądać zawartość, należy zaakceptować „cookies” z tej strony.
Ważnym elementem zaawansowanego kolekcjonerstwa jest umiejętność określenia rzadkości monet. Wiedza na temat rzadkości konkretnego egzemplarza jest jedną z przesłanek do jego poprawnej (choć przeważnie orientacyjnej) wyceny.
Istnieją przesłanki, które pozwalają określić z dużą dozą prawdopodobieństwa rzadkość poszczególnych typów, odmian i roczników. Uwagi te odnoszą się jednak przede wszystkim do czasów wcześniejszych niż XIX w., gdyż w odniesieniu do XIX-XX w. przeważnie istnieją źródłowe informacje nt. wielkości emisji. W Polsce najczęściej używaną skalą rzadkości jest ta opracowana przez Emeryka Hutten-Czapskiego (1828–1896), a używana nadal w popularnych katalogach E. Kopickiego, który przypisał poszczególnym stopniom rzadkości ilości monet zachowanych.
Ilość monet znanych (zachowanych):
R * = 1 R 8 = 2-3 R 7 = 4-6 R 6 = 7-25 R 5 = 26-120 R 4 = 121-600 R 3 = 601-3000 R 2 = 3001-15000 R 1 = 15001-80000 R = 80001-400000 - = powyżej 400000
Skala ta używana jest przede wszystkim do „starego” mennictwa. Określenia rzadkości monet w wypadku kiedy nie są znane wielkości emisji są zawsze orientacyjne. Przy ich ustalaniu brane są pod uwagę ilości monet zachowanych i w jakiejś formie dostępnych. W każdej chwili pojawienie się monet z jakiegoś skarbu, lub nawet z prywatnej kolekcji może wpłynąć znacząco na stopień rzadkości (przede wszystkim w odniesieniu do rzadkich monet).
Określenie rzadkości jest więc wypadkową kilku czynników: ilości monet skarbach, w muzeach oraz ich podaży na rynku kolekcjonerskim. Biorąc pod uwagę umowność rzadkości poszczególnych monet należy w miarę możliwości konfrontować określenia różnych autorów, ale bardzo ważnym elementem jest także doświadczenie kolekcjonera.
Należy zdawać sobie sprawę, że wiele określeń rzadkości ustalono szablonowo, a zaproponowane w katalogach rzadkości bywają nietrafione, a w najlepszym wypadku znacznie odbiegają od rzeczywistości. Ma to miejsce najczęściej w przypadku drobnych nominałów, które często określane są jako pospolite, choć niekiedy są o wiele rzadsze niż potencjalnie rzadsze monety grube. A więc moneta drobna nie musi być pospolita z definicji, a moneta gruba rzadka. Niekiedy oczywiście monety drobne traktowane łącznie w zakresie jakiegoś typu są stosunkowo łatwo dostępne. Jednak próba zdobycia monet konkretnego emitenta, mennicy, rocznika przeważnie nie jest już taka prosta.